Repertorium der mittelalterlichen Autoritäten

Ba5

Basel Öffentliche Universitäts-Bibliothek, Cod. A X 130
Umfang 322 Bll. (ehemals VII, 353 Bll; diverse Bll. fehlen); hier Bl. 20r-22r, zweispaltig
Datierung 1410: "Scriptum Colonie Anno etc. x° p[er] f[ratrem] HdeB" (Bl. 161r); andere Lesung: "40 per fratrem h(einrichum) vnger (?), Binz, S. 217; der Kodex A X 129, der ebenfalls einen in Köln 1410 abgeschriebenen Text Heinrichs von Bitterfeld enthält, wurde 1438 von Konrad Forster in Nürnberg gebunden (Deckelprägung; vgl. Scarpatetti, Textband, S. 109)
Schreiber zahlreiche Schreiberhände (Hand a: Bl. 1-147)
Schreibsprache Schreibsprache der deutschen Texte: meist alemannisch (Binz, S. 206); Herkunft: Basler Dominikanerkonvent (wie A X 129), ebenfalls mit Texten, die 1410 in Köln geschrieben wurden. Ein Vorbesitzer nennt sich fol. 206r: Cunradus Ebner.
Inhalt Zahlreiche kürzere lateinische (und gelegentlich deutschsprachige) Texte: Notae variae; Sermones; Excerpta; Heinrich von Bitterfeld (148r-161r), Johannes Nider (258v-261v)
Anzahl und Form 47 Vierzeiler aus den 'Quinquaginta bona proverbialia documenta' (Lat. Autoritäten-Sammlung). Ediert von Morawski 1924, hier S. 17-28 (röm. Ziffern dieser Ed. in Klammern)
Autoritäten-Freidanke Marburger Repertorium und Handschriftencensus
Katalog
  • Binz, Gustav: Die deutschen Handschriften der Öffentlichen Bibliothek der Universität Basel. Bd. 1: Die Handschriften der Abteilung A. Basel 1907, S. 206-233, 393 [online]
  • Scarpatetti, Beat Mathias von: Katalog der datierten Handschriften in der Schweiz in lateinischer Schrift vom Anang des Mittelalters bis 1550. Bd. 1: Die Handschriften der Bibliotheken von Aarau, Appenzell und Basel. Text- und Abbildungsband. Dietikon-Zürich 1977, Text, S. 109; Abbildungen S. 113 (Abb. 283).
  • Steinmann, Martin: Die Handschriften der Universitätsbibliothek Basel. 1982, S. 163
Archivbeschreibung Gustav Binz (1907)
Literatur
  • Jäger, Bernd: "Durch reimen gute lere geben". Untersuchungen zu Überlieferung und Rezeption Freidanks im Spätmittelalter. Göppingen 1978 (GAG 238), S. 249, 258.
  • Morawski, J[oseph]: Les diz et proverbes des sages (Proverbes as philosophes). Paris 1924 (= Université de Paris. Bibliothèque de la faculté des lettres. Deuxième série II).
  • Schmidt, Philipp: Die Bibliothek des ehemaligen Dominkanerklosters in Basel. In: Basler Zeitschrift für Geschichte und Alterumskunde 18 (1919), S. 160-254, hier S. 211 [dort A X 130 nicht erwähnt, hier zu A X 129 = Nr. 178] [online]
  • Thesaurus proverbiorum medii aevi. Lexikon der Sprichwörter des romanisch-germanischen Mittelalters. Begr. von Samuel Singer. 13 Bde. und Registerbd. Berlin, New York1995-2002, passim: s.v. Arm (Adj.), S. 191, Nr. 175 (Nr. 47),  s.v. Herr, S. 38, Nr. 153 (nach der Basler Hs.)
  • *Werner, Jacob: Lateinische Sprichwörter und Sinnsprüche des Mittelalters. Aus Handschriften gesammelt. Heidelberg 1912, S. 63 (Nr. 47  nach der Baseler Hs.)
  • Vredeveld, Harry: Materials for a New Commentary to Sebastian Brant's 'Narrenschiff'. In: Daphnis 26 (1997), S. 553-651, hier S. 580 (Nr. 47).
Anschrift Öffentliche Bibliothek der Universität Basel
Schönbeinstrasse 18-20
CH-4056 Basel
 Bearbeiter Ulrich Seelbach (25.4.2014)

 

Transkription

<20ra>

(1)d(aui)d rex p(ro)phe(t)a.
Non est herus in patria                  [XII: Tullius]
Que(m) odit gens p(ro)p(r)ia
Nec d(omi)n(u)s reputat(ur)
Qui asuis no(n) amat(ur)

(2) Oraci(us)
Amicu(m) tuu(m) ne te(m)ptes     [II]
De re qua no(n) indiges
No(n) diligit legalit(er)
Ama(n)s pecunialit(er)

(3) lucan(us)
Frangit ira(m) dulce v(erbu)m    [XIII]
Duru(m) reddit cor acerbu(m)
Loque(re) bo(n)is dulcit(er)
Et r(e)p(ro)bis pacient(er)

(4) Ouidi(us)
Discendo q(ui)s te addiscit        [XXXI]
Que(m) amor nimis allicit
Stult(us) amo(r)e dicit(ur) <vor i eine Haste gestrichen>
Qui nimis ob hoc capit(ur)

(5) Cato
Pl(us) q(ui)s audie(n)s p(ro)ficit    [V]
Qua(m) legendo q(uae) negligit
Est q(ui) legit (et) no(n) sapit
Vt venator qui nil capit

(6) Mac(r)obi(us).
Argentu(m) dat dilige(re)            [VI]
Cessat amor sine ere
Sua (con)sume(n)s t(ur)pit(er)
App(re)ciat(ur) viliter <20rb>

(7) Plato v(e)l frydanc(us)
Qui wlt ne ira se ledat                    [III: Plato]
O(mn)e q(uod) audit no(n) c(r)edat
C(uius) auris est sagena
fit me(ns) <?> malis sepe ple(na)

(8) ptolome(us) <davor gestr. ph>
Hu(m)ilitas dat ascensu(m)            [XXIX: Virglius]
Et me(n)sura s(er)uat ce(n)su(m)
Parat <gestr. casu(m)> casu(m) sup(er)bia
Et defectu(m) pigricia

(9) juuenal(is) <davor gestr. pa>
No(n) dat s(em)p(er) nut(ri)tura    [XXVIII]
Suauis bona vent(ur)a
No(n) est bo(nus) vite vs(us)
Vbi boni fit abus(us)

(10) Pytagoras
Judex recte judica(r)e                    [XXVII: Tullius]
Si sis p(ri)mo medita(r)e
Nec te alliciat amor <nach a eine Haste gestr.>
N(e)c te turbet ire clamor

(11) Galien(us)
Semp(er) timor i(n) amo(r)e            [XLVI: Plato]
Est no(n) amor i(n) timo(r)e
Sepe timet q(ui)s q(uem) odit
Timor amore(m) custodit

(12) Salusti(us)
Jlle qui magis expe(n)dit                 [XVII]
Qua(m) lucri su(m)ma <gestr. ex> repe(n)dit <20va>
Me(r)ito no(n) admiret(ur)
Si paup(er)tate g(ra)uet(ur)

(13) Tobias
Non est bon(um) solaciu(m)            [XV]
Qui v(er)bis offert tediu(m)
Est stultu(m) (u)xor(em) duce(re)
Qui se nescit rege(re)

(14) Papyas
Qui no(n) capit q(uod) habe(re)        [XVI: Sapientes]
Quod bo(nu)m est stult(us) vere
Fatuu(m) se fo(r)e docet
P(ro)cura(n)s q(uod) sibi nocet

(15) Auice(n)na
Domin(us) s(u)b domino                    [XXIV: Diogenes]
S(er)uus est in exilio
Stult(us) est q(ui) s(u)b pedib(us)
Ponit quod tenet ma(n)ib(us)

(16) Alexand(er).
Est soci(u) i(n)fidelis                         [XXXII: Aristotiles]
Peior q(uam) plaga c(ru)delis
Vuln(us) de ense cici(us)
Sanat(ur) lingwe tardi(us)

(17) Socras
Qui sufficit q(uod) de(us) dat            [XXXIII: Juvenalis]
Bonis pl(us) q(uam) rex habu(n)dat
Stult(us) e(st) q(ui) cui(us)qu(am) t(er)ram
Cupit s(em)p(er) h(abe)ns gwerra(m)
<20vb>

(18) Salomon
Q(uod) potes ma(n)e face(re)            [VIII: David]
No(n) expectes in vespere·
An(te) vesp(er) sepe dolet
Qui mane gaude(re) solet

(19) Perses
Anteq(uam) q(ui)s op(er)et(ur)            [IX]
Penset q(ui)s finis seq(ue)t(ur)
Nichil dicat e(ss)e factu(m)
Donec to(tum) sit p(er)actu(m)

(20) jsegi(us)
Sepe leo castigat(ur)                        [X: Cato]
Du(m) catellis verberat(ur)
Alt(er)i(us) sepe penis
Fit castigac(i)o lenis

(21) Doct(r)inal(is)
Responde(n)s no(n) intelligat
Si in stulticia ligat
Pl(us) nil sci(r)e r(e)uelans
Valet q(uam) doct(ri)na celans

(22) Attal(us)
De tis visu tolle trabem                    [XXII: Salomon]
Videns f(rat)ris p(ar)ua(m) labem
S[t]ult(us) qui i(n) se no(n) videt
Jd de q(u)o q(uem)qu(am) ridet

(23) Talo
Stult(us) est qui  i(n)nitit(ur)            [XVIII]
Rei de q(ua) q(ui)s decipit(ur) <21ra>
Null(us) est sens(us) laudis
Dans m(a)g(ist)ro nota(m) fraudis

(24) Juli(us)
Nil amico q(ui)s p(ro)mittat            [XXXIX]
Nisi donu(m) cito mittat
Qui p(ro)missa vult tarda(r)e
Ostendit se nolle da(r)e

(25) ypocras
P(ro)dest vtendo disce(re)            [XLIII: Salomon]
Malu(m) q(uod) e(st) euade(re)
P(er) triaca nosco viru(m)
Et p(er) morbu(m) egr(um) viru(m)

(26) ysidor(us)
Pulchre loq(ui) neq(ue) sens(us)    [XXIII]
No(n) dat laudes ni sit te(n)s(us)
Si diues es exaltar(is)
Et si paup(er) vilis daris.

(27) Mater <lies Macer>            [XXXVII]
Paup(er)i p(re)ualet lib(er)tas
Q(uam) stulta op(er)is <gestr. lib?> vb(er)tas
Pl(us) p(ro)dest dei gracia
Q(uam) aur(um) (et) peccu(n)ia

(28) Cassiodor(u)s
Multi iudices p(ro) donis                [L: Eusebius]
P(er)du(n)t via(m) r(ati)o(n)is
Qui pl(us) q(uam) debea cupit
Cupiditas hu(n)c decipit <21rb>

(29) Aristotiles
No(n) r(e)puto sapie(n)te(m)        [IV]
C(uius) ira ligat mente(m)
Jra sic cor sensu(m) p(ri)uat
Q(uod) si(u)e fatuus viuat

(30) Alb(er)tin(us)
Gaudens i(n) sacris tedio                [XLVIII: Macer]
Da(m)pnu(m) h(abe)t in hostio
Bono p(ro)xi(mi) exos(us)
Cordi suo est <gestr. exos(us)> da(m)pnos(us)

(31) Augusti(nus)
Qui posse wlt exalta(r)e                [XL: Lucanus]
Amicu(m) teneat care
Sepe possu(n)t pl(us) amici
Duo q(uam) sex i(n)imici

(32) Seneca.
In ho(m)i(n)e ta(m) nociuu(m)        [XLIV: Diogenes]
Nil q(uam) e(ss)e ociu(m)
Ars ho(m)i(n)e(m) dat sagacem
Vs(us) i(n) arte velocem

(33) Pompei(us)
Diu viue(n)s qui pati quit                [XLII: Juvenalis]
De hijs q(ue) wlt m(u)lta emit
Pati bo(num) est s(ed) tedet
Graue e(st) q(od) fert op(or)tet

(34) Ebemosue
Post don(um) flens (et) pe(n)ite(n)s    [XLV: Macrobius]
Extingwit q(uod) p(ri)us <vor (us) gestr. l> nite(n)s <21va>
Vnu(m) donu(m) alac(i)t(er)
Pl(us) val(et) q(uam) sex segnit(er)

(35) Eufrobi(us)
Cib(us) (et) pot(us) nimij                [XXXVI: Lucanus]
Paup(er)tat(is) s(un)t nu(n)cij
Stulti s(un)t q(ui) p(er) crapula
P(er)du(n)t corp(or)is vascula.

(36) Solin(us)
Sepe videt se falle(re)                    [XLVII: Julius]
Credens q(od) wlt accide(re)
Non dici(tur) sens(us) b(onus)
C(uius) paup(er) est pat(ro)nus

(37) Teren(c)i(us)
Qui stult(us) se associat                [XXX]
Hinc h(abe)t vt stult(us) fiat
Et qui sagaci iungit(ur)
Jure <gestr. sax> sagax efficit(ur)

(38) Socrates
Qui dat p(rius) q(uam) peta(tur)     [VII]
E(ius) donu(m) duplicat(ur)
Satis videt(ur) pete(re)
Qui se dic(it) indiger(re)

(39) Eracli(us)
Mu(n)do peijor i(n)imic(us)            [XI: Socrates]
No(n) est qu(am) p(ri)nceps i(n)iquus
Sepe p(er)dit sua bona
Gens sub p(ra)ua stans p(er)so(na) <21vb>

(40) Platea(r)i(us)
Multiplicat euide(n)t(er)                    [die ersten zwei Verse, nach XVII: Salustius]
Sua (con)sume(n)s p(ru)dent(er)
Na(m) s(em)p(er) in e(ss)e q(uod) est
Me(n)sura(m) pone(re) p(ro)dest

(41) Aneric(us) <davor gestrichen R; lies Omericus>
N(u)llus s(er)uit v(ir)tuose                [XX: Salomon]
Qui no(n) timet amorose
Ver(us) amor (con)p(ro)bat(ur)
Du(m) q(ui)s b(e)n(e) famulat(ur)

(42) Galien(us)
Juuenis sta(n)s i(n) timo(r)e                [I: Poete, V. 1-2, 7-8]
Et p(ar)entes i(n) hono(r)e
Si longa vita vix(er)it
Magno in hono(r)e e(r)it

(43) Boeci(us)
Stultus q(ui) sibi no(n) s(er)uit            [XXVI]
Si s(er)uos h(abe)re neq(ui)t
Neglige(n)s ca(usam) p(ro)p(r)iam
Male t(ra)ctat aliena(m)

(44) Cyczeron
Volens bo(num) s(er)uiciu(m)            [XXV: Cicero]
Deponat velle p(ro)p(r)iu(m)
Det se bone volu(n)tati
Dominij (et) potestati

(45) Raban(us).
Sub r(e)b(us) stans s(er)ui mo(r)e            [XIV: Macrobius]
Pace ca(r)et et hono(r)e
<22ra> Nichil p(ro)su(n)t diuicie
huic q(uem) tene(n)t i(n)opie

(46) Virgili(us)
Min(us) malu(m) dimitta(tur)                    [XXXV: Perses]
Ne ad mai(us) duplica(tur)
Cici(us) neq(ui)t corrigi
Malu(m) q(uam) p(r)i(us) negligi
<22rb>

(47) Tibe(r)i(us)
Inops stult(us) r(e)putat(ur)                    [Walther 12460]
S(ed) diuiti sens(us) dat(ur)
Si salomon e(r)it paup(e)r
S[t]ult(us) vocat(ur) vt alt(er).